معرفی رشته مهندسی عمران
یکی از پرطرفدارترین رشته هایی که از طریق کنکور ریاضی و فیزیک میتوان به آن راه یافت رشته مهندسی عمران است که داوطلبان گروه ریاضی و فنی می توانند با موفقیت در کنکور سراسری و انتخاب این رشته در صورت قبولی در کنکور این رشته را در دانشگاه ادامه دهد.خیلی از مردم این رشته را با نام راه و ساختمان می شناسند و به خاطر اهمیت مسکن در ذهن افراد این رشته تقریباً شناخته شده است و در کشور انگلیس رشته هایی که با آبادانی و تمدن سازی مرتبط باشند با عنوان مهندسی عمران یاد میشوند.در کشور ما هم کارهایی که با سازه های ساختمانی غیر ساختمانی مرتبط باشند و در دو رشته مهندسی عمران خواهند بود. از جمله کارهایی که مهندس عمران را انجام می دهد می توان به مواردی از جمله ساختمان سازی، سدسازی، کارهای جاده و مجاری انتقال آب یا فاضلاب نام برد. گرایش راه و ساختمان و گرایش آب و نقشه برداری از گرایش‌های مهم این رشته هستند.
به طور کلی میتوان گفت که هر چیزی که به نوسازی مربوط باشد در زمینه فعالیت مهندس عمران است. مهندسی عمران در واقع به کاربرد علم برای عمران و سازندگی کشور مربوط است و هر چیزی که به آبادی کشور مربوط شود مثل سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابرات، ساختمان‌های مقاوم در مقابل زلزله، سیل و آتش، نیروگاه‌های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز، در دایره فعالیت های این افراد است. این افراد از نظر فنی و اجرایی، اقتصادی هم کارامد هستند چون اقتصادی بودن از اهداف کار این افراد است.
رشته مهندسی عمران در سطح کارشناسی دارای سه گرایش عمران–عمران، عمران–نقشه‌برداری و عمران–آب است.
- گرایش عمران–عمران: رشته مهندسی عمران-عمران به نسبت سایر گرایش‌ها جامع‌تر و وسیع‌تر است و زیر مجموعه‌های بیشتری را شامل می‌شود. دانشجوی مهندسی عمران–عمران مسائل مربوط به تمامی گرایش‌های مقاطع بالاتر رشته مهندسی عمران از جمله سازه، خاک و پی، راه و ترابری و هیدرولیک را مطالعه می‌کند.
- گرایش عمران–نقشه‌برداری: این گرایش، قدری جزئی‌تر است و صرفا به مطالعه مباحث مربوط به نقشه‌برداری به منظور تعیین پستی‌ها و بلندی‌های منطقه پیش از شروع عملیات ساخت و ساز می‌پردازد. نکته قابل توجه این است که نقشه‌برداری بیشتر برای سازه‌های بزرگ خارج از شهر مثل سیلوها، پل‌ها، تونل‌ها و سدها کاربرد دارد. از این رو عملیات میدانی و صحرایی این رشته زیاد است. دانشجویان پیش از انتخاب این گرایش بایستی به این مساله توجه کنند و پیشنهاد می‌شود در صورتیکه تمایل به انجام عملیات میدانی ندارند به سراغ این رشته نروند.
- گرایش عمران–آب: این گرایش نیز مانند گرایش نقشه‌برداری، قدری جزئی است و به مطالعه مباحث مرتبط با منابع آب مانند رودخانه‌ها، سدها و کانال‌های آبیاری می‌پردازد.
رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس می‌شود و فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی میتوانند در مقطع کارشناسی ارشد و سپس در مقطع دکتری در گرایش‌های مختلف زیر به تحصیل ادامه دهند:
- سازه: هدف از مهندسی سازه، تحلیل رفتار اجزای تشکیل‌دهنده سازه و مدل نمودن المان‌ها تحت بارهای استاتیکی است. این رشته بیشترین ظرفیت پذیرش را در بین گرایش‌های مختلف مهندسی عمران در دانشگاه‌های کشور دارد و به نوعی عموم مردم رشته مهندسی عمران را با این گرایش می‌شناسند. سایر گرایش‌های این رشته به نسبت جدیدتر هستند. از پرکاربردترین نرم‌افزارهای مرتبط با این گرایش میتوان به Etabs ،Sap ،Safe اشاره کرد.
- ژئوتکنیک: مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی از شاخه‌های مهندسی عمران است که در آن رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های گوناگون مطالعه می‌شود. از جمله مباحث مورد مطالعه در این گرایش میتوان به تخمین ظرفیت باربری خاک زیر پی و نشست فونداسیون‌ها اشاره کرد. همچنین مباحثی از جمله ایجاد پایداری شیب‌ها و گودبرداری‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند میخ‌کوبی، انکراژ، دیوارهای مسلح شده با ژئوسنتتیک و غیره، تحلیل و طراحی سدهای خاکی، پی‌های عمیق و نیمه‌عمیق، بهسازی خاک، آزمایش‌های درجا پیش از اجرای پروژه‌های عمرانی از موارد مورد مطالعه در این گرایش هستند. از جمله دروس مختلف در سطح کارشناسی ارشد این گرایش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مهندسی پی پیشرفته، مکانیک خاک پیشرفته، دینامیک خاک، مکانیک سنگ، مهندسی تونل، مهندسی سدهای خاکی، آب‌های زیرزمینی، زمین‌شناسی مهندسی، ریاضیات مهندسی، ژئوتکنیک دریایی، مکانیک محیط‌های پیوسته، روش اجزای محدود و روش‌های عددی در مکانیک خاک.
رشته مهندسی عمران
سازه‌های هیدرولیکی: مهندسی سازه‌های هیدرولیکی در واقع ترکیبی از گرایش‌های سازه و آب است. دروس اصلی این گرایش عبارتند از: هیدرولیک پیشرفته، طراحی هیدرولیکی سازه‌ها، روش اجزاء محدود، هیدرودینامیک، هیدرولیک محاسباتی، اندرکنش آب و سازه، هیدرولوژی پیشرفته، ریاضیات عالی مهندسی، مکانیک محیط‌های پیوسته، آب‌های زیرزمینی، سدهای خاکی و سدهای بتنی.
مهندسی زلزله: در رشته مهندسی زلزله، هدف تحلیل و بررسی نیروهایی است که به‌صورت خارجی به سازه اعمال میشوند. به‌طور مثال نیروی زلزله و باد از جمله نیروهای دینامیکی و جانبی هستند که به سازه وارد میشوند. بررسی نحوه عملکرد سازه در مقابل این بارها و پیشنهاد راهکارهایی برای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه از اهداف اصلی این گرایش هستند.
راه و ترابری: گرایش راه و ترابری، به موضوع طراحی هندسی راه و راه آهن، اجرا و روسازی راه‌ها و جاده‌ها می‌پردازد. این گرایش نیز همانند گرایش نقشه‌برداری، عملیات صحرایی و میدانی زیادی داشته و دانشجویان حین انتخاب آن باید به این موضوع توجه داشته باشند.
مهندسی و مدیریت منابع آب: در مهندسی و مدیریت منابع آب به مباحث مربوط به جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌ها و نیز تاسیسات مرتبط با فاضلاب از قبیل مخازن ذخیره و خطوط انتقال پرداخته می‌شود. همچنین، مباحثی مانند بررسی مکانیزم انتقال رسوب رودخانه‌ها، رفتارهای مختلف رودخانه‌ها و کنترل سیلاب از جمله موارد مورد بحث در گرایش مدیریت منابع آب هستند. از آنجایی‌که هنوز تمامی شهرهای کشور ایران به سیستم فاضلاب شهری متصل نشده‌اند و برای تخلیه فاضلاب با مشکل‌هایی مواجه هستیم، بازار کار این رشته به نسبت رو به رشد است.
سازه‌های دریایی: گرایش سازه‌های دریایی، شامل تحلیل و طراحی سازه‌های مرتبط با دریا مانند سکوهای نفتی، جک‌آپ‌ها، اسکله و مواردی از این قبیل است. از آنجایی که ایران در شمال و جنوب مرزهای دریایی دارد و از سوی دیگر دریاهای کشورمان نفت‌خیز هستند، فارغ‌التحصیلان این گرایش میتوانند در پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز در سواحل و دریای شمالی و جنوبی کشور مشغول به کار شوند.
- گرایش سازه‌های دریایی: مهندسی مدیریت ساخت: گرایش مهندسی مدیریت ساخت آموزش‌های لازم در زمینه اصول مدیریت صحیح اجرای پروژه‌های عمرانی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. دانستن مسائل مربوط به مدیریت و کنترل پروژه در روند ساخت و اجرا، مدیریت صحیح مصالح و زمان، آشنایی با امور قراردادها در ابعاد حقوقی موجب دستیابی بیشتر به موفقیت در پروژه‌های عمرانی خواهد شد، آنهم به ویژه در پروژه‌های بزرگ ملی که هزینه زیادی را در بر می‌گیرند.
مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل: در این گرایش به برنامه‌ریزی حمل و نقل در چهار بخش مجزای دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای پرداخته می‌شود. در بخش شهری، فارغ‌التحصیلان این گرایش به مطالعه مباحث حمل و نقل و ترافیک درون شهری می‌پردازند و میتوانند در سازمان‌های حمل و نقل ترافیک، ادارات راه و ترابری و شهرداری‌ها مشغول به کار شوند.
مهندسی محیط زیست: از آنجایی‌که امروزه مباحث مربوط به حفاظت از محیط زیست و بقای کره زمین در سراسر دنیا بسیار مورد توجه هستند، این گرایش مهندسی عمران نیز بیش از پیش مورد استقبال فارغ‌التحصیلان کارشناسی مهندسی عمران قرار دارد. مواردی از جمله مطالعه و کنترل منابع آلودگی آب، خاک و هوا از جمله مهمترین مباحث این گرایش هستند. با توجه به شرایط کنونی، سازمان‌های مسئول مانند سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات و شهرداری‌ها، مرتباً به منظور برطرف کردن مشکلات محیط زیستی کشور، اقدام به برنامه‌ریزی و صرف بودجه برای ارائه و اجرا طرح‌های کاربردی و مرتبط میکنند؛ مسئله‌ای که سبب شده، بازار کار فارغ‌التحصیلان گرایش مهندسی محیط زیست به خاطر آن رشد قابل توجهی را تجربه کند.
مهارت ها و توانایی های مورد نیاز
- محاسبه، ساخت و اجرا و طراحی ساختمان های مسکونی، اداری و صنعتی
- طراحی، محاسبه و اجرای راه ها و جاده های مختلف ارتباطی داخل و خارج شهرها و و روستاها
- ساخت و اجرا و طراحی و محاسبه انواع پل های بتنی و فلزی و با شکل های مختلف
- اجرای سدهای مختلف خاکی و بتنی و نیز بندهای انحرافی و سایر تاسیسات وابسته مثل تونل یا کانال انحراف آب رودخانه جهت اجرای عملیات کارگاهی در ضمن ساخت
- اجرای کارهای مربوط به ساماندهی رودخانه ها.
- طراحی، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب
- ساخت تصفیه خانه های آب و فاضلاب
- طراحی، محاسبه و ساخت شبکه های آب رسانی به منطقه های شهری و روستایی برای تامین آب آشامیدنی
- طراحی، محاسبه و ساخت شبکه های جمع آوری و دفع آب های سطحی ناشی از نزولات جوی در خیابان ها و سایر منطقه های شهرها
- انجام کارهای نقشه برداری مثل سراه سازی، سد سازی و …
- کارهای نقشه کشی طراحی و معماری.
برای موفقیت در این رشته لازم است که افراد در دروس ریاضی و فیزیک و با توجه به نوع گرایش در یکسری درس های بخصوص، توانایی لازم را داشته باشند تا از پس این رشته و سختی های آن برآیند.
بازار کار در ایران
با توجه به فعالیتی که هر سازمان موسسه دارد کسانی که در کارهای عمران هستند می توانند به صورت مستقیم و غیرمستقیم در مراکز مختلف مشغول به کار شوند که از جمله این موارد که این افراد میتوانند آنجا جذب بازار کار شوند و فعالیت کنند می توان به این موارد اشاره کرد : وزارت خانه های آموزش وپرورش، کشاورزی، فرهنگ و آموزش عالی،بانکها و طرح محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا.
به دلیل این که این افراد در طراحی و ساخت خیلی از کارهای عمرانی مثل راه‌ها، پل‌ها، سدها، سازه‌های دریایی برای سکوهای نفتی، آشیانه‌های هواپیما و خانه‌های مسکونی مقاوم در مقابل زلزله همکاری دارند میتوانند در جاهای زیادی مشغول به کار شوند. مثلا فارغ التحصیلان نقشه‌برداری علاوه بر مورادی که گفته شد در هدایت و کنترل اجرای خطوط انتقال آب، برق، گاز، احداث مترو، نصب وماشین آلات و تجهیزات فنی دقیق و حساس، هدایت و تعیین وضعیت انواع وسایل نقلیه نظامی و غیرنظامی هوائی، دریایی و زمینی هم می توانند کار کنند. همچنین شرکت های مختلف مهندسان مشاور که کارشان طراحی، محاسبه و نظارت براجرای پروژه های ساختمانی و امثال این است این افراد را استخدام میکنند.
زمینه‌‌های کاری مهندس عمران
- طراحی و مشاوره
طرح و مشورت در طراحی یک پروژه در این قسمت تعریف می شود. برای انجام این کار تجربه زیادی لازم است و به تخصص کافی احتیاج داریم.
- پیمانکاری و اجرا
این کار به تخصص خاصی نیاز ندارد و بعد از دریافت طرح، آن را اجرا می کند. ولی حساس است چون اگر نقشه‌های بسیار خوبی هم طراحی شود و سازه‌ها از نظر طراحی بدون عیب و نقص باشند، اما کار در اجرا به درستی انجام نشود کل کار زیر سوال میرود.
- نظارت
این فرد وظیفه دارد از طرف کارفرما، بر اجرای هر چه بهتر کارها نظارت داشته باشد و هماهنگی بین کارها و افراد مختلف را انجام دهد.
همچنین گرایش هیدرولیک و سازه هیدرولیکی با کمک گرایش سازه ساختمان سد را زراحی می کنند. در گرایش زلزله افراد وظیفه ایمنی سازی سد در برابر زلزله و تغییر طرح سازه آن به نحوی که در برابر زلزله مقاوم باشد را بر عهده دارند. در گرایش خاک و پی، وظیفه بررسی پی و تکیه‌گاه های سد و میزان دوام آنها مورد توجه است.
درآمد و حقوق
طبق آخرین اطلاعاتی که از حقوق دریافتی مهندسان عمران در دست است با توجه به اینکه این افراد در کدام شرکت ها و شهرها کار میکنند میانگین حقوق آنها بین ۹۰۰ هزار تومان تا چهار میلیون و پانصد هزار تومان می تواند متغیر باشد. با توجه به اینکه این افراد کارآفرین باشند یا بتوانند در حوزه کاری خودشان دفتر مجزا تاسیس کنند با توجه به پشتکار و فعالیتشان میزان حقوق متفاوت خواهند داشت.
